Hoe denkt de kerk over..zichzelf
Hoe denkt de kerk over ………… zichzelf?
Inleiding
Misschien zult u zeggen, wat is dat nu voor een vreemde vraag? Maar ik durf te beweren dat de vraag best belangrijk is. Natuurlijk is de mening van anderen over ons ook van belang, maar de vraag beantwoorden zegt zeker iets over onszelf of minimaal wie we willen zijn. Daarbij is nog wel van belang dat we eerst definiëren over welke kerk we het hebben. Het lijkt me goed de vraag eerst te beantwoorden vanuit het perspectief van de wereldwijde Kerk van de Nazarener. Daarnaast zijn we ook kerk in Nederland en uiteindelijk ook nog eens een specifieke gemeente hier in Dordrecht. Vanuit die verschillende perspectieven gaan we aan de slag.
De Kerk van de Nazarener wereldwijd
De Kerk van de Nazarener is een heiligingskerk. Grote kans dat u die term wel eens gehoord heeft, maar wat betekent dat nou concreet? Om dat verhaal te kunnen vertellen moeten we een stukje terug in de kerkgeschiedenis. In de Westerse Kerk lag al snel veel nadruk op schuld en op verlossing als vrijkomen van schuld. De Oosterse Kerk heeft al vrij snel meer nadruk gelegd op de innerlijke verandering in de gelovige. Omdat de Anglicaanse prediker John Wesley (1703-1791) in zijn kerkelijke traditie veel mee kreeg van de oosterse kerkvaders, en heiliging voor hem sowieso een heel belangrijk punt was, heeft hij veel van hun gedachten verwerkt in wat hij onderwees. Vanuit Wesley is het Methodisme ontstaan als een opwekkingsbeweging in Groot Brittannië en later in Noord Amerika. Toen het Methodisme begon af te dwalen van haar wortels, startte er in de 2e helft van de 19e eeuw een heiligingsbeweging in de VS. Op gegeven moment ontdekte men dat die beweging op allerlei plaatsen actief was en via een fusiegolf van veel van die plaatselijke activiteiten ontstond de Kerk van de Nazarener.
Nu is dat een leuk stukje geschiedenis wat iets vertelt over het "hoe", maar hoe zit het met het "wat"? Wat is bijvoorbeeld een heiligingskerk? Ten diepste is een heiligingskerk een kerk die een optimistische kijk heeft op de mogelijkheden van Gods genade om in een mens te werken en die te vormen naar het beeld van Christus. En die gelooft dat dat proces een integraal onderdeel is van de verlossing die God ons biedt.
De grote discussie in de kerk in het algemeen is natuurlijk altijd: "en hoever kan Gods verlossing in dit leven al gaan?" Dat we later volmaakt zullen zijn gelooft elke christen. Dat we nu in dit leven geheiligd moeten worden evenzo. Wat is er dan specifiek aan de heiligingsbeweging en de Kerk van de Nazarener? Het specifieke zit hem in de overtuiging dat God al in dit leven ons kan vullen met Zijn liefde. Dat wil niet zeggen dat we foutloos worden. En zeker als je bent gaan zien dat de zonde zelfs al zit in de structuren en (economische) systemen waar we allemaal deel van uit maken, zeker in het Westen. Dan begrijp je dat "zondeloosheid" een begrip is dat een stap te ver gaat. We blijven bidden zoals onze Heer dat ons geleerd heeft: "Vergeef ons onze schulden". Maar! Er is een maar. Want we geloven ook dat een mens kan leven zoals Paulus daarvan getuigde in Galaten 2:19-20 "Want ik ben gestorven door de wet en leef niet langer voor de wet, maar voor God. Met Christus ben ik gekruisigd: ikzelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij. Mijn leven hier op aarde leef ik in het geloof in de Zoon van God, die mij heeft liefgehad en zich voor mij heeft prijsgegeven." De ervaring, niet de bijbel, heeft ons geleerd dat dit een crisiservaring vereist. Dat is geen dogma maar de ervaring van vele christenen. Dus onderwijst de kerk de Bijbelse belofte Christus volledig in ons kan wonen, en vertelt hoe praktisch gezien mensen daar gekomen zijn.
Nu klinkt dat voor velen wellicht wat onbekend in de oren. Onze Nederlandse kerkelijke traditie komt uit andere bronnen voort, is veel meer gevormd door het Calvinisme. Dat is dus in de Kerk van de Nazarener niet het geval. Wel kan het volgende worden gezegd: De Kerk van de Nazarener is een christelijke kerk, geen sekte. We onderschrijven de oude geloofsbelijdenissen van de kerk, zoals de Apostolische belijdenis en de belijdenis van Nicea. We zijn een kerk in de lijn van de Reformatie, dus protestants, maar door onze Anglicaanse wortels zijn we dus niet Calvinistisch of Luthers.
We zijn qua bestuur een echte kerk, met alle plaatselijke, landelijke en internationale organisatie die daar bij hoort, geen losstaande gemeente. Met dat de Kerk van de Nazarener, door haar grote nadruk op zending, wereldwijd enorm begon te groeien (er zijn gemeenten in bijna 160 landen) kwam de vraag op hoe dat zou moeten gaan werken. Een losse federatie van gemeenten, een enkele kerk met een centraal bestuur? Gekozen is voor een middenweg: een plaatselijke gemeente heeft een zekere ruimte voor een eigen weg, maar wel binnen het grotere kader van wat wereldwijd is vastgesteld. Er is overigens een tendens richting meer ruimte voor verschillende culturele invullingen. Dat is ook wel logisch: als je praat over heiliging kan het niet anders dan dat het concreet gestalte moet krijgen in de cultuur waarin je leeft. En hoewel het hart van wat God van ons vraagt, liefde tot God en naaste, nooit verandert, kunnen omstandigheden en culturen wel invloed hebben op hoe die liefde er uit ziet. De oplettende lezer zal begrijpen dat dit een spanningsveld is. En dat kan ook niet anders. Alleen een theorie die niets met het werkelijke leven te maken heeft kun je "zuiver" houden. Wie zijn geloof handen en voeten wil geven (en dat heeft alles met heiliging te maken), zal altijd op een of andere manier "vuile handen" moeten maken, zoals Jezus zelf omging met mensen aan de rand van de samenleving. Dat leverde Hem ook veel kritiek op en dat is nooit veranderd.
Al met al kunnen we drie kernwaarden neerzetten die de Kerk van de Nazarener beschrijven:
Christelijk
Heiligingsgericht
Zendingsgericht[1]
Het Nederlands district
De Kerk van de Nazarener is wereldwijd onderverdeeld in ruim 400 districten. Dat zijn bestuurlijke eenheden waarbinnen een groep plaatselijke kerken vallen. In Nederland is dat eenvoudig: ons district valt samen met de grenzen van Nederland. Maar Groot Brittanië heeft bijvoorbeeld twee districten, andere landen nog veel meer. Het gaat erom dat een district een logisch eenheid is waarin kerken elkaar kunnen ondersteunen in hun missie. Zo worden in Nederland bijvoorbeeld een kinderkamp en een tienerkamp op districtsniveau georganiseerd, worden predikanten geordineerd op districtsniveau enz.
Los van de organisatorische kant, is er natuurlijk ook een geestelijke kant. Als Nederlands district staan we in de Nederlandse context. Een open deur, maar toch. Het heeft invloed. Niemand van ons staat los van de wereld waarin hij is grootgebracht. Het denken, de gewoonten, de taal, alles beïnvloedt ons en vormt (mede) wie we zijn. Op zich is dat niet verkeerd. Immers, ook Christus is mens geworden in een concrete cultuur: "Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien, de grootheid van de enige Zoon van de Vader." (Joh 1:14) Hij gebruikte de taal en begrippen van Zijn tijd.
Tegelijkertijd heeft Gods woord altijd kritisch gestaan tegenover die cultuur. Binnen dat spanningsveld zoeken we ook als Kerk van de Nazarener in Nederland naar de beste manier om het evangelie in onze context te brengen. Het zal niemand verbazen dat ook daar verschillen in benadering en mening bestaan.
Dus komen we terecht op het plaatselijke niveau want uiteindelijk is dat de plaats waar we werkelijk gemeente zijn.
De Kerk van de Nazarener Dordrecht
Onze gemeente is gestart in september 1984 door ds. Maarten van Immerzeel. Hij heeft de gemeente 16 jaar lang geleid en is dus een zeer bepalende factor geweest in het ontstaan van de identiteit van onze gemeente. Wat waren zijn kernpunten? Hoewel de drie kernwaarden van de Kerk van de Nazarener in die tijd nog niet zo waren geformuleerd, zou hij ze zeker onderschreven hebben. Maar we kunnen en moeten specifieker zijn. Voor Maarten waren zowel de liefde als de heiligheid van God cruciaal. En die stonden voor hem niet in een spanningsveld. Dat betekent dat heiliging dus primair gestalte kreeg wanneer Gods liefde door ons heen werkt. In 1972 was het boek van Nazarener theologe Mildred Bangs Wynkoop uitgekomen met de titel, "A Theology of Love", een theologie van de liefde. Dat boek heeft veel invloed in onze kerk in Nederland gehad maar zeker ook op Maarten. Wynkoop betoogde dat heiliging meer een relatie was dan een "staat". Een denken dat sindsdien binnen onze kerk (ook wereldwijd) veel navolging heeft gekregen.
Een tweede punt was de uitspraak van de stichter van de Kerk van de Nazarener in het westen van de VS, Phineas Bresee. Hij sprak graag over eenheid in essentiële zaken, vrijheid in niet-essentiële zaken, en liefde in alles. Die ruimte in denken enerzijds, en de focus op de kernzaken anderzijds, is voor veel van de eerste leden een heel belangrijk uitgangspunt geweest, en is dat nog.
Een ander accent is het omgaan met zonde. Je kunt heel je leven gericht blijven op zonde, maar heiliging vindt plaats waar de Heilige Geest de ruimte krijgt om je te vervullen met de liefde van God. Waar ben je op gericht? Zoals Hebreeën 12 het zegt: "Laten we daarbij de blik gericht houden op Jezus, de grondlegger en voltooier van ons geloof".
En als laatste heeft Maarten ook altijd de zogenaamde "voorafgaande genade" benadrukt. Met andere woorden, God is door zijn Geest al aan het werk in degene die je tegenkomt. Het is die genade die ons in staat stelt te reageren op Gods roepstem.
Dit alles betekent dat de KvdN Dordrecht vanaf het begin geen wettische insteek heeft gehad. Daarin zijn we wel wat afgeweken van de helaas duidelijk waarneembare tendensen in de wereldwijde KvdN in die richting[2].
Dit heeft wel tot kritiek en problemen geleid, soms van buitenaf, maar ook van binnenuit. Je hoort nog wel eens van buiten zeggen, "Bij de Kerk van de Nazarener kan alles". Alsof we geen normen of grenzen hebben. Je hoort bijna de echo van het verwijt dat Jezus kreeg: “Kijk toch eens, wat een veelvraat, wat een dronkaard, die vriend van tollenaars en zondaars.” (Matt 11:19) Toch moeten we die kritiek ook serieus nemen. Het is waar, als je gelooft in liefde als dat wat mensen ten diepste verandert, en niet de wet, kunnen dingen vaag worden. Acceptatie van mensen lijkt heel snel acceptatie van zonde te worden
Het grote voordeel van heldere normen, waarden en grenzen is natuurlijk de duidelijkheid. Je kunt eenvoudig vertellen waar je voor staat, je kunt het simpel onderwijzen. Voor veel mensen is dat erg belangrijk, want we leven in een wereld die in een steeds sneller tempo aan het veranderen is en waarin geloof steeds minder een rol lijkt te spelen. En meer nog, ook de bijbel is helder over veel normen. Ook al worden we niet verlost door de wet te houden, het is wel waar wat Jezus zelf zegt: "Ik verzeker jullie: zolang de hemel en de aarde bestaan, blijft elke jota, elke tittel in de wet van kracht, totdat alles gebeurd zal zijn" (Matt 5:18). En sterker nog, als er Iemand is geweest die de Torah op radicale wijze uitlegde, is het Jezus wel. Dus is het ook onze taak op radicale wijze Gods normen te onderwijzen!
Tegelijkertijd is Zijn toepassing steeds weer zo vol barmhartigheid. De mensen die wij al lang hadden afgeschreven, houdt God in dienst of zet ze zelfs weer op een ereplaats. Denk maar aan David en Petrus. De genade is de basis van onze verlossing: "Door zijn genade bent u nu immers gered, dankzij uw geloof. Maar dat dankt u niet aan uzelf; het is een geschenk van God en geen gevolg van uw daden…." (Efeze 2:8-9)
Dus kunnen we als gemeente niet anders dan in het spoor van onze Heer gaan: Helder verkondigen wat Gods wil voor ons is, hoe Hij wil dat we leven, en tegelijkertijd beseffen dat het niet die wil maar Zijn liefde en genade zijn die ons verlossen en in staat stellen te leven zoals Jezus heeft geleefd.
We beseffen overigens dat deze insteek veel van mensen vraagt. Dat we dus naar het hart van mensen moeten kijken en dat we daarin fouten hebben gemaakt en zullen maken. Fouten doordat we ruimte bieden die we niet hadden moeten bieden. Fouten doordat we regels handhaafden terwijl we naar het hart hadden moeten kijken. We pretenderen geen volmaaktheid en belijden dat we fouten hebben gemaakt die mensen hebben gekwetst of afgestoten. Ook dat is de Kerk van de Nazarener te Dordrecht.
Maar we geloven wel met heel ons hart dat we geroepen zijn om onze Heer te volgen op zijn smalle weg, niet afwijkend naar wetticisme aan de ene kant, en niet afwijkend naar een "alles mag" houding aan de andere kant. Maar volgend in de voetstappen van Degene die ons oproept het kruis op te nemen, wat het einde van alle zelfbeschikking betekent.
Epiloog
Deze handreiking geeft natuurlijk maar een heel beperkt beeld van onze kerk. Hoe is de dienst? Wat voor liederen zingen we? Wat voor stijl? Is er kinderwerk, jeugdwerk? Wordt de bijbel bestudeerd? Treden we naar buiten en proberen we het evangelie te verkondigen en ook handen en voeten te geven? Op al die vragen is uiteraard ook een antwoord maar die komen vanzelf aan de orde.
Wat is de Kerk van de Nazarener? Uiteindelijk bestaat de kerk niet als instituut, hoogstens als rechtspersoon. "De kerk" zijn de mensen die de gemeenschap vormen. En die moet je leren kennen. Zoals gezegd, we zijn niet volmaakt. Maar er is ook nog nooit iemand lid geworden die volmaakt is dus wat dat betreft ben je welkom, lezer! Als je je herkent in de kerk zoals hier beschreven, gaan we graag met jou op reis achter Jezus aan.
[1] Voor wie het Engels machtig is wordt dit uitgebreid toegelicht in http://nazarene.org/sites/default/files/essentials/docs/NazareneEssentials1.2.pdf
[2] Opnieuw, voor wie het Engels machtig is, verwijs ik naar het Wesleyan Theological Journal en het artikel van dr. Paul Bassett daarin. Deze voormalige professor aan het seminarie van onze kerk in Kansas City heeft een heel verhelderend artikel geschreven over dit verschijnsel – http://wesley.nnu.edu/fileadmin/imported_site/wesleyjournal/1978-wtj-13.pdf